Kryzys wymaga aktywnego sposobu poradzenia sobie, w innym wypadku, okres rozbicia psychicznego i emocjonalnego niepotrzebnie się przedłuża, a nam pozostają tylko negatywne doświadczenia w pamięci. Dlatego warto przygotować swój plan radzenia sobie w kryzysie. Podsumujmy nasz miesiąc radzenia sobie z kryzysem.
Dlaczego aktywna postawa pomaga?
Najprościej mówiąc, łatwiej znaleźć rozwiązanie działając niż czekając aż problem sam się rozwiąże, rana sama się zagoi. Łatwiej dojść do siebie opatrując ranę i właśnie taki emocjonalny opatrunek musimy się nauczyć robić.
Warto zorientować się, czy twoja postawa wobec życia jest aktywna czy bierna, ale nie martw się można nad tym pracować, by aktywnie radzić sobie z przeciwnościami.
Osoby o postawie aktywnej:
Działają i rozwiązują problemy proaktywnie. Angażują się w życie. Przewidują trudności i przygotowują się do radzenia sobie.
Są ciekawi przygód i świata. Nie boją się zmian, łatwo się adaptują do nowych sytuacji. Próbują, doświadczają.
Uznają istnienie problemu. Nie zamiatają sprawy pod dywan, wiedzą, że problem sam się nie rozwiąże, jeśli udamy, że go nie ma. Wymyślają rozwiązania, sprawdzają je.
Są sumienne. Wykazują się determinacją i wytrwałością w poszukiwaniu rozwiązań i budowaniu lepszego życia.
Są zdyscyplinowane. Nie szukają dróg na skrót, ale wytrwale pracują, radzą sobie.
Nie rezygnują z marzeń i wyznaczają realistyczne cele.
Podejmują decyzję, nie mając pełnej wiedzy, bo nikt nie ma nigdy 100% pewności. Podejmują uzasadnione ryzyko, wtedy kiedy trzeba i kiedy warto.
Rozpoznają potrzeby emocjonalne i znają znaczenie emocji podczas kryzysu. Wtedy kiedy trzeba nie dopuszczają emocji do głosu, potrafią odpowiednio je regulować w dobry sposób.
Nie są impulsywne. Aktywność nie polega na rzucaniu się na głęboką wodę, ale na rozważnym podejmowaniu decyzji.
Utrzymują koncentrację na celu jaki sobie wyznaczyli aktualnie, bez rozpraszania innymi sprawami.
Osoby o postawie biernej:
Nie zajmują się trudnymi myślami, emocjami, sytuacjami. Nie robią wiele by je zmienić, poddają się po nieudanej próbie.
Starają się unikać negatywnych emocji lub je blokują. Stosują wszystkie negatywne sposoby radzenia sobie ze stresem: nadużywanie substancji, czy jedzenia, pracoholizm, nadmierna wesołość, ryzykowne zachowania.
Zaprzeczają, że dzieje się coś złego.
Blokują się lub zastygają. Zakładają, że są bezsilni. Obwiniają siebie lub innych. Są szokowani i nie są w stanie podjąć działania.
Chroniąc się stosują cynizm lub obojętność.
W sytuacji publicznej radzą sobie, ale w zaciszu domu zagłuszają negatywne uczucia.
Wycofują się, izolują, by odsunąć problem nic nie robiąc.
Wyniki badań nie są optymistyczne, ale zachęcają do zmian. Jak pokazuje badanie Bena Sherwooda (2009) tylko 10% ludzi w sytuacji kryzysu podejmuje stanowcze, konstruktywne działanie, 80% zastyga w bezruchu i czeka na wskazówki, a kolejne 10% postępuje w sposób niewłaściwy i destrukcyjny wobec siebie. Według naukowców powinniśmy uznać, że zagrożenie może nas spotkać, przygotować się na ewentualny scenariusz wydarzeń, tak aby w sytuacji kryzysowej wiedzieć jak się zachować. Oczywiście są sytuacje, które mimo przygotowania zwalają nas z nóg, ale siła upadku może być po prostu mniejsza, jeśli się przygotujemy.
Konsekwencje unikania działania
Najważniejsza konsekwencja to brak możliwości rozwiązania problemu i marnowanie czasu na trwanie w kryzysie. Bez doświadczeń radzenia sobie, nie wzmacniamy naszej pewności siebie i odporności psychicznej. Trwamy w napięciu i stresie, a zbyt długie funkcjonowanie z dużym poziomem stresu wpływa na: obniżenie odporności (działanie kortyzolu- hormonu stresu), osłabienie relacji międzyludzkich, pogorszenie funkcji poznawczych i fizycznych oraz wydajności w pracy (brak koncentracji), zaburzenia psychiczne (trwanie w stanie obniżonego nastroju), (Schiraldi, 2019).
Aktywny plan radzenia sobie w kryzysie
Oczywiście nasz plan będzie różny w zależności od kalibru kryzysu i rodzaju przeciwności losu jaka nas spotka, czym innym jest śmierć kogoś bliskiego, a czym innym utrata pracy. Jednak jest kilka zasad, które bez względu na sytuacje warto wziąć pod uwagę:
Akceptacja istnienia problemu, sytuacji, która wymaga zmiany, uwagi, poradzenia sobie. Ważne również jest przewidywanie, że trudna sytuacja może nastąpić: mogę stracić pracę, przegrać sprawę, pokłócić się z partnerem, zachorować. Na co w tej sytuacji powinnam zwrócić uwagę? Co może pomóc mi przetrwać i sobie poradzić?
Zaprzestanie walczenia z przykrymi myślami, wspomnieniami, emocjami, doznaniami. Zamiast walki korzystniej jest je zaakceptować, mają prawo wystąpić, ale ja nie musze poświęcać im tyle swojej uwagi. Orientuje się w myślach i emocjach, które mogą się pojawić w różnych, trudnych sytuacjach i potrafię pomimo tego działać, bo nie jestem zaskoczona ich wystąpieniem.
Potraktowanie kryzysu jak wyzwania, szansy na nowe. Przez swoje negatywne znaczenie kryzys zawsze wywołuje stres i panikę, a tak naprawdę przecież jest informacją, że coś wymaga przeorganizowania. Daje znać, że zaczyna się nowy etap. Zmusza do kreatywności, a nierzadko jest szansą. Czy to nie brzmi lepiej?
Praca nad zasobami odporności psychicznej, które dadzą nam pewność siebie w podejmowanych krokach. Siła moralna podpowie ci co jest dobre, kreatywność pomoże znaleźć kilka alternatyw by wybrać najskuteczniejsze rozwiązanie, uważność pozwoli zauważyć również dobre strony kryzysu, optymizm nie pozwoli się poddać.
Trzeba próbować, nie wolno się poddawać. Dlatego alternatywne sposoby działania są tak pomocne, dlatego siła psychiczna nie pozwoli na rezygnacje z powrotu do równowagi i poczucia szczęścia.
Uznanie, że wszystko dzieje się po coś i przytrafia się każdemu. Nie zawsze równo i sprawiedliwie, ale nie ma sensu, pytać „dlaczego ja”, pewne pytania pozostaną bez odpowiedzi, życie po prostu się dzieje. Zamiast pytać dlaczego, lepiej zastanowić się, co można z tym zrobić, jak przetrwać, zaradzić.
Kiedy przydarzy się kryzys, można usiąść, załamać ręce i czekać, aż „samo się naprawi”. Czasem takie czekanie zajmuje lata, a niektórym całe życie. Dlatego działanie jest takie ważne. Plan radzenia sobie w kryzysie jest tak samo ważny jak inne plany i organizowanie naszego życia. Zorientuj się w sytuacji, zaakceptuj, to co się zdarzyło, określ, co czujesz, rozpatrz różne scenariusze działania i zrób pierwszy, najmniejszy krok by poczuć się lepiej. To tylko taki etap.
Jestem psychologiem, psychodietetykiem, szkoleniowcem, autorką szkoleń stacjonarnych oraz e-kursów i webinarów psychodietetycznych dla specjalistów. Już od 5 lat prowadzę Gabinet Psychodietetyczny Flow By Ania, gdzie pomagam naprawiać relacje z jedzeniem, wspieram w wychodzeniu z zaburzeń odżywiania. Udzielam wsparcia psychologicznego w pracy z kryzysem i w pracy nad rozwojem osobistym z zakresu wzmacniania poczucia własnej wartości, pewności siebie czy stawiania granic w relacjach. Wspieram w rozwoju zawodowym w radzeniu sobie ze stresem i wypaleniem zawodowym. Pracuje holistycznie – korzystam z różnych gałęzi psychologii w oparciu o pracę z wartościami i niewspierającymi przekonaniami.
